Teoria punktu widzenia

Teoria punktu widzenia,, teoria stanowiska (ang. Standpoint Theory) – feministyczna perspektywa teoretyczna, według której poznanie jest ściśle związane z pozycją poznającego podmiotu w społeczeństwie, oraz jego istotnymi cechami^[1].

Teoria punktu widzenia wskazuje, że obiektywna wiedza i nauka nie są możliwe, lecz są uwikłane w położenie i doświadczenia podmiotów^[2]. Teoretyczki punktu widzenia kwestionują główny nurt praktyki naukowej, który historycznie wykluczał niektóre grupy z prowadzenia badań, a tym samym odcinał im możliwość czerpania korzyści płynących z konstrukcji wiedzy oraz nie uwzględniał ich punktów widzenia^[3]. Podkreślają użyteczność empirycznego poznania potocznego, wskazując, że doświadczenia społeczne jednostek wpływają na to, które cechy świata są dla nich percepcyjnie istotne, które dowody są rozumiane przez nich jako mocne oraz które wnioski są wiarygodne^[4].

W myśl teorii punktu widzenia poznawanie rzeczywistości nie polega na minimalizowaniu wpływu elementów subiektywnych, a na dokładnym mapowaniu różnych położeń, w których znajdują się podmioty poznające^[5]. Podejście to wykorzystywane jest w debatach o epistemologii, metodologii nauk społecznych i przyrodniczych, filozofii nauki i aktywizmie politycznym^[6].

Teoretyczki punktu widzenia badały m.in. system uniwersytecki, odnajdując w jego strukturze silne uwarunkowania płciowe, mające wpływ na sposób jego działania i rezultaty. Wnioski z ich badań wskazują, że podstawowe założenia, kategorie analityczne oraz priorytety zachodniej nauki i społeczeństw, opierają się w większości na perspektywach ekonomicznie i rasowo uprzywilejowanych mężczyzn^{[7][8][9][10][11][12][13][4]}.